چرا نمای اداری مدرن به یک بیانیه شهری تبدیل شد؟ - کانادا گردی

در سال های اخیر، به ویژه در دهه 2020، ساختمان های اداری در سراسر جهان از یک پوسته صرفاً حفاظتی به یک رابط میان فضای داخلی و شهر تبدیل شده اند. شفافیت دید، کنترل انرژی، هویت بصری و بازتاب ارزش های سازمان از مهم ترین دلایلی است که نمای اداری مدرن را به یکی از پیچیده ترین بخش های معماری امروز تبدیل نموده است.

فلسفه و هویت در طراحی نمای اداری مدرن

به نظرم یکی از مهم ترین تفاوت های ساختمان اداری با سایر کاربری ها این است که مفهوم هویت سازمانی در آن نقش بسیار پررنگی دارد. نمای یک دفتر مرکزی یا ساختمان شرکت، مثل جلد یک کتاب است. حتی اگر نخواهیم، مخاطب از همین بیرون درباره مان قضاوت می نماید.

1) شفافیت و مسئولیت پذیری)

بر اساس گزارش Building Design Global Review 2023، بیش از 60٪ شرکت های بزرگ جهان در طراحی ساختمان اداری خود از نماهای شفاف (Glass Façade) استفاده می نمایند تا حس بازبودن و تعامل را منتقل نمایند.

در تجربه خودم، این مدل طراحی در ایران نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته؛ زیرا مشتریان سازمانی می خواهند بگویند ما پنهان کاری نداریم.

2) حرکت به سوی مینیمالیسم)

مینیمالیسم در نماهای مدرن ساختمان اداری اتفاقی نیست. سادگی، خوانایی برند و آرامش بصری مهم ترین عواملی هستند که شرکت ها را از نماهای پرجزئیات به سمت خطوط صاف و فرم های خالص راهنمایی نموده اند.

3) اثر روانی بر کاربران)

در پروژه ای که برای یک مجموعه فناوری در تهران آنالیز نموده بودم، پس از تغییر نما به ترکیب شیشه کم گسیل و آلومینیوم تیره، رضایت کارکنان از کیفیت محیط کاری طبق نظرسنجی داخلی شرکت حدود 30٪ افزایش یافت. این عدد برای من بسیار قابل توجه بود.

مصالح رایج در نمای اداری مدرن

در پروژه های اداری، انتخاب مصالح نما فقط مسئله زیبایی نیست؛ بهره وری انرژی، دوام، سهولت نگهداری و استانداردهای ایمنی نیز نقش اساسی دارند.

1) شیشه (Glass Façade)

شیشه کم گسیل (Low-E)، شیشه لمینت و شیشه چندجداره استانداردترین گزینه های امروز هستند.

مزایا:

• بهره وری انرژی
• رساندن نور طبیعی
• ایجاد شفافیت سازمانی

نکته مهم:

در بعضی پروژه ها دیده ام که از شیشه های تک جداره استفاده شده؛ این انتخاب در ساختمان اداری اشتباه جدی است و مصرف انرژی را حدود 20-30٪ افزایش می دهد.

2) آلومینیوم)

استفاده از کرتین وال آلومینیومی یا فریم لس آلومینیومی در ایران بسیار رایج است. آلومینیوم دوام بالا، وزن کم و قابلیت شکل پذیری عالی دارد.

3) سرامیک خشک، کامپوزیت و HPL)

برای ساختمان هایی که ترکیب با شیشه احتیاج دارند (مثلاً برای ایجاد توده گذاری یا حجم سازی)، معماری امروز معمولاً به سرامیک خشک یا HPL روی می آورد.

نور، انرژی و اقلیم؛ نمای اداری مدرن چگونه با محیط سازگار می گردد؟

یکی از چالش هایی که در بسیاری از ساختمان های اداری ایران دیده ام، بیش گرمایی ناشی از نور خورشید است. به همین علت، انتخاب نوع شیشه، زاویه تابش، سایه بان ها و نوع بازشو اهمیت حیاتی دارد.

1) کنترل انرژی)

بر اساس مطالعات Glass Magazine، استفاده از شیشه Low-E می تواند بار سرمایشی ساختمان های اداری را تا 35٪ کاهش دهد.

2) بهره گیری از نور طبیعی)

به گفته معمار ژاپنی تویو ایتو در مصاحبه ای که سال ها پیش خواندم:

نور طبیعی مهم ترین متریال معماری عصر ماست.

در ساختمان های اداری این جمله اهمیت دوچندان دارد، چون نور طبیعی با بهره وری نیروی انسانی ارتباط مستقیم دارد.

3) اقلیم ایران و چالش های آن)

در شهرهای گرم و خشک، استفاده از شیشه رفلکس یا شیشه سه جداره منطقی تر است.

در شهرهای سرد، عبور نور بیشتر ارزشمند است.

در منطقه ها مرطوب شمال، اجرای سیستم تهویه لایه نما (Ventilated Façade) ضروری می گردد.

اجرای نمای اداری مدرن - تجربه ای که در کارگاه شکل می گیرد

در پروژه های مختلفی که آنالیز نموده ام، معمولاً مشکل نه در طراحی، بلکه در اجرا ظاهر می گردد. کیفیت اجرای نما به سه عامل اصلی بستگی دارد:

1) دقت برداشت و خطای مجاز

اگر ساختمان انحراف یا پستی وبلندی داشته باشد، باید پیش از نصب اصلاح گردد. تجربه نشان داده تلورانس بیش از 2-3 میلی متر در نماهای اداری با فریم لس می تواند باعث شکست شیشه در بلندمدت گردد.

2) اتصال به سازه

در سازه فلزی، جوش پلیت ها باید کنترل دمایی داشته باشد.

در سازه بتنی، انکرگذاری و عمق کاشت اهمیت ویژه دارد.

3) آب بندی و درزبندی

در شهرهایی مانند رشت، آب بندی معمولاً به مراتب مهم تر از مسائل سازه ای است. در بعضی پروژه ها استفاده از سیلیکون نامرغوب باعث نفوذ آب از همان سال اول شده است.

مقایسه نمای اداری مدرن با سیستم های سنتی

در گفت وگویی که با یکی از مدیران یک شرکت ساختمانی داشتم، جمله جالبی شنیدم:

نمای اداری مدرن فقط یک انتخاب زیبایی شناختی نیست؛ یک ابزار مدیریتی است.

و واقعیت هم همین است.

1) در نماهای سنتی

• نور کمتر
• مصرف انرژی بیشتر
• هزینه نگهداری بیشتر
• هویت سازمانی کم رنگ

2) در نماهای مدرن

• کنترل کامل نور و انرژی
• سرعت در ساخت
• هماهنگی با برند
• انعطاف پذیری بالا در طرح
• مقایسه میان نمای اداری مدرن و نماهای سنتی یا نیمه مدرن، تنها مقایسه یک ظاهر نیست؛ بلکه مقایسه فلسفه عملکرد، مهندسی، مصرف انرژی و هویت ساز بودن است. در واقع، هر نما پیش از آنکه یک پوسته فیزیکی باشد، یک راهبرد مدیریتی و معماری محسوب می گردد. تجربه من در پروژه های مختلف نشان داده که انتخاب نوع نما مستقیماً بر مصرف انرژی، هزینه نگهداری، بازده کارکنان، برندینگ سازمان و حتی ارزش ملکی اثر می گذارد.
• در نماهای سنتی مانند سنگ تراورتن یا آجر، تمرکز بیشتر بر دوام و حس صلابت است. این نماها برای ساختمان های کم تردد یا با هویت پایدار مناسب هستند، اما برای ساختمان های اداری مدرن که احتیاج به تعامل بصری، نور بالا، کاهش هزینه انرژی و سرعت اجرا دارند، کارایی محدودی ارائه می نمایند. در مقابل، نمای اداری مدرن-به ویژه سیستم های کرتین وال، فریم لس، شیشه Low-E و پنل های کامپوزیت-طوری طراحی شده اند که بتوانند احتیاجهای عملکردی یک سازمان پویا را پاسخ دهند. این سیستم ها در برابر زلزله رفتار بسیار کنترل شده تری دارند، و مهم تر اینکه امکان یکپارچگی با سیستم های مدیریت انرژی و هوشمندسازی را فراهم می نمایند.
• در مجموع، اگرچه هر نما بسته به کاربری می تواند انتخاب صحیح باشد، اما برای ساختمان های اداری که به بهره وری، انرژی، سرعت اجرا و بیان هویت احتیاج دارند، سیستم های مدرن رجحان واضح و قابل میزان گیری دارند.

جدول مقایسه فنی نمای اداری مدرن با نماهای سنتی