نقد کتاب شهر و دیوارهای نامطمئنش؛ قصه آن سوی دیوارها - کانادا گردی

روایت: کهن الگوی قهرمان سرگردان در جستجوی معنا

هاروکی موراکامی در سال 1980 داستانی با عنوان شهر و دیوارهای نامطمئنش در مجلهٔ ادبی بونگاکوکای منتشر کرد. او احساس می کرد که این اثر پتانسیل بیشتری دارد و به همین علت، آن را به صورت کتاب منتشر نکرد. پس از گذشت حدود چهل سال، موراکامی در سن هفتاد و یک سالگی به این داستان بازگشت و آن را به صورت رمانی کامل و پخته تر منتشر نموده است. کتاب شهر و دیوارهای نامطمئنش ما را با تاکشی، قهرمانِ گوشه گیر و رنج کشیده موراکامی همراه می نماید. او پس از تجربه یک شکست عاطفی، به شهری با دیوارهای سر به فلک کشیده پناه می برد، جایی که زمان و مکان در هم می شنمایند و خاطرات، همانند سایه هایی سرگردان، در کوچه های آن پرسه می زنند. تاکشی در شهری قرار گرفته که سال ها پیش با دوست دختر دوران نوجوانی اش، آن را در فکر خودشان پرورانده بودند. او به دورانی پناه برده که عشق برایش معنا داشت، دوست داشتن برایش معنا داشت و زندگی برایش خواب های رنگی بود و نه کابوس های شبانه. این ساختار روایی، یادآور آثار پیشین موراکامی، به ویژه کافکا در کرانه و 1Q84 است. با نگاهی به شخصیت هایی داستان می توان گفت موراکامی در این رمان نیز از همان عناصر آشنا بهره برده است:

• قهرمان مرد: منزوی، متفکر و در جستجوی گمشده ای درونی.
• شخصیت زن مرموز: شخصیتی اثیری و دست نیافتنی که گویی کلید حل معما را در دست دارد.
• فضای معلق: دنیای بین واقعیت و خیال، جایی که قوانین فیزیک و منطق رنگ می بازند و خواننده نمی داند با چه چیزی روبروست؛ یک دنیا سورئال.

خواندنی ها

خواندن کتاب های هاروکی موراکامی را از کجا آغاز کنیم؟

دیوارها؛ استعاره ای از گسست و انزوا در عصر مدرن

دیوارها، عنصری کانونی در این رمان، استعاره ای چندوجهی از محدودیت های انسانی هستند. این دیوارها، نه تنها مرزهای فیزیکی، بلکه موانع روانی، سدهای حافظه و قید و بندهای اجتماعی را نیز نمایندگی می نمایند. در دنیای مدرن، انسان ها بیش از هر زمان دیگری در معرض انزوا و گسست قرار دارند و این دیوارها، نمادی از این شرایط اسفناک هستند. ما در دنیایی هستیم که شاید پینترست ها و اینستاگرام ها آن را تبدیل به یک دنیای پشمکی نموده باشند که بامزه و رنگین است؛ انسان ها از همیشه استرس بیشتری دارند و با وجود دهکده دنیای اینترنتی، آن ها از همیشه تنهاتر هستند.

دیوارهای واقعی، مانند مرزهای جغرافیایی، موانع مالی و تبعیض های اجتماعی، حس انزوا را تشدید می نمایند. اما دیوارهای فکری، مانند ترس، تعصب و فقدان اعتماد به نفس، می توانند حتی از دیوارهای فیزیکی نیز نفوذناپذیرتر باشند. موراکامی با به تصویر کشیدن دیوارهای نامطمئن، به ما یادآوری می نماید که باید در پی راه هایی برای شکستن این دیوارها و ایجاد ارتباطات انسانی معنادار باشیم. موراکامی از این نماد برای آنالیز ناخودآگاه و مکانیسم های دفاعی فکر استفاده می نماید. دیوارهایی که تغییر شکل می دهند، نشان دهنده انعطاف پذیری و در عین حال، ناپایداری فکر سیال آدمی هستند که هیچ گاه نمی تواند یک شکل باقی ماند. موراکامی به خوبی می داند هیچ آدم سالم و غیرسالمی! قرار نیست تفکرات یک شکل و یکسان در طول زمان داشته باشد.

این رمان، نشان می دهد که حافظه و هویت، دو عنصر جدایی ناپذیر هستند. حافظه، نه تنها مجموعه ای از خاطرات، بلکه سازنده هویت ماست. خاطرات، تجربیات و احساسات گذشته، شخصیت ما را شکل می دهند و به ما احساس تعلق و پیوستگی به زمان و مکان می دهند. اما حافظه، همیشه قابل اعتماد نیست. خاطرات می توانند تحریف شوند، فراموش شوند یا حتی به طور کامل از بین بروند. موراکامی در این رمان، به ما یادآوری می نماید که هویت ما، همیشه در معرض تغییر و دگرگونی است و باید با این واقعیت روبرو شویم.

ساختار غیرخطی و هزارتوی سورئال

موراکامی در کتاب شهر و دیوارهای نامطمئنش همچنان به سنت همیشگی خود در نوشتن زمان وفادار مانده و از روایت غیرخطی و ساختارهای سوررئال بهره می برد. داستان، مدام بین زمان ها و مکان های مختلف در نوسان است و خواننده را در هزارتویی از رویاها و خاطرات سرگردان می نماید. گم شدن در بین جملات از ویژگی های همیشگی خوانندگان کتاب های موراکامی است؛ حس گم شدن در داستان های او حسی شبیه به رها کردن دست پدر و مادر در دوران کودکی در یک بازار شلوغ است. خواننده با خوانش کتاب های او حس می نماید در دنیایی گم شده که پر از آشنا و دوست است اما از طرفی همه چیز برایش ناآشنا است. این گمگشتگی از لذت هایی است که هنگام غرق شدن در دنیای جادویی موراکامی به سراغ خوانندگان می آید و در کتاب تازه او، حس بسیار پررنگی است. زمان در روایت های موراکامی، همانند یک هزارتوی روان شناختی عمل می نماید. او گذشته و حال را به گونه ای در هم می تند که تمایز بین آن ها از بین می رود و شخصیت ها در چرخشی بی سرانجام از خاطرات، رویاها و واقعیت ها گرفتار می شوند. این تکنیک به ویژه در این رمان به خوبی دیده می گردد.

حس گم شدن، بخشی از فلسفه روایت موراکامی است. او خواننده را مجبور می نماید که در این بی نظمی معنا را کشف کند، بی آنکه پاسخی قطعی ارائه دهد. این عدم قطعیت، همان چیزی است که خوانندگان وفادار او را جذب می نماید. این تکنیک های روایی، از یک سو، به ایجاد فضایی وهم آلود و رازآلود یاری می نماید و خواننده را به چالش می کشد تا قطعات پازل داستان را کنار هم بچیند. از سوی دیگر، این ساختار پیچیده می تواند باعث سردرگمی و خستگی خواننده گردد. ناگفته نماند بعضی از منتقدان بر این باورند که موراکامی در این رمان، بیش از حد درگیر فضاسازی های سوررئال شده و از پرداخت کافی به شخصیت ها و عمق داستان غافل مانده است.

خواندنی ها

کتاب های هاروکی موراکامی از بدترین تا برترین

مقایسه با آثار پیشین: تکامل یا درجا زدن؟

کتاب شهر و دیوارهای نامطمئنش شباهت های بسیاری با دیگر آثار موراکامی دارد. با این حال، این رمان کوشش می نماید تا لایه های روان شناختی عمیق تری را در شخصیت ها کاوش کند و به سوالات اساسی درباره هویت و حافظه بپردازد.

نقاط قوت:

• تعمیق در فلسفه هویت و حافظه: آنالیز عمیق تر ناخودآگاه و تاثیر خاطرات بر شکل گیری هویت.
• تکنیک های روایی مجذوب کننده: استفاده از روایت غیرخطی و ساختارهای سوررئال برای ایجاد تعلیق و رمزآلودی.
• استفاده هوشمندانه از نمادها: بهره گیری از نماد دیوار به عنوان استعاره ای از محدودیت های انسانی و مرزهای فکر.

نقاط ضعف:

• عدم توسعه کافی در بعضی شخصیت ها: سطحی بودن بعضی از کاراکترها و عدم پرداخت کافی به انگیزه ها و درونیات آن ها.
• اتکای بیش ازحد به سبک بصری و فضاسازی: غرق شدن در توصیفات سوررئال و دور شدن از روایت اصلی.
• تکرار الگوهای روایی: استفاده از فرمول های آشنای موراکامی، از جمله قهرمان منزوی، شخصیت زن مرموز و فضای معلق بین واقعیت و خیال.

پژواکی در تالار آینه

شهر و دیوارهای نامطمئنش را می توان همانند پژواکی در تالار آینه آثار موراکامی دانست. این رمان، بازتابی از دغدغه های همیشگی نویسنده است، اما در عین حال، کوشش می نماید تا زوایای تازهی از این دغدغه ها را روشن کند. تکرار الگوهای روایی در آثار موراکامی، می تواند هم به عنوان یک ضعف و هم به عنوان یک ویژگی منحصر به فرد تلقی گردد. از یک سو، تکرار می تواند باعث خستگی خواننده گردد و احساس یکنواختی را القا کند. از سوی دیگر، این تکرار می تواند نشان از سبک خاص و امضای هنری نویسنده باشد.

این اثر، برای دوستداران موراکامی، تجربه ای لذت بخش و آشنا خواهد بود. شهر و دیوارهای نامطمئنش اثری است که ارزش خواندن دارد، اما نه به عنوان نقطه آغاز برای ورود به دنیای موراکامی، بلکه به عنوان مکملی برای درک بهتر دنیا بینی او.

منبع: خبرنگاران مگ